Met de gemeenteraadsverkiezingen in het vooruitzicht bieden wij u alweer ‘onze’ laatste MPB aan. Op 9 mei 2018 ondertekenden we het bestuursakkoord ‘De kracht van Apeldoorn’, met als belangrijkste uitdaging: een stad die er is voor huidige én komende generaties. Vier jaar later kijken we terug op een bewogen periode, waarin de kracht van Apeldoorn af en toe flink op de proef is gesteld. We zijn als college, raad, ambtelijke organisatie en inwoners gezamenlijk aan de slag gegaan met uitdagingen groot en klein
waarbij we onze waardering uitspreken voor al die inwoners, ondernemers en instellingen die de tijd hebben genomen om hun inbreng en betrokkenheid met ons te delen. In het bijzonder spreken we ook onze dank uit aan al die vrijwilligers die zich de afgelopen jaren onvermoeibaar voor de gemeente, haar inwoners en onze leefomgeving hebben ingezet. Samen hebben we laten zien dat Apeldoorn over flink wat veerkracht beschikt.
Ook hebben we gebouwd aan een fundament voor het Apeldoorn van de komende generaties. Zo hebben we ons financieel vermogen weer op peil gebracht en een ambitieuze toekomstvisie geformuleerd. Met een ontwikkelingsfonds, Omgevingsvisie en kadernota Maatschappelijke Ontwikkeling zetten we nu de eerste stappen richting het Apeldoorn van 2040 en bieden we een nieuw college een stevig fundament om op verder te bouwen. In deze MPB schetsen we kansen en plannen voor de periode 2022-2025, waarbij we ook de onzekerheden en afwegingen benoemen. Zo werken we toe naar een goede bestuurlijke overdracht.
Op 8 juli jl. heeft uw raad ingestemd met de Voorjaarsnota 2021 ‘Investeren in de Toekomst’. Het geeft ons vertrouwen dat deze Voorjaarsnota met brede steun is aangenomen. Tegelijkertijd constateerden we dat het financieel perspectief is verbeterd, maar we ook nog steeds te maken hebben met onzekere financiële en maatschappelijke omstandigheden. We zullen uw raad daarom actief blijven betrekken bij het maken van beleidsafwegingen.
Het eerste begrotingsjaar van de MPB is sluitend en kent zelfs een overschot. Daarna maken verschillende onzekerheden het niet mogelijk om tot reëel sluitende jaren te komen zonder onomkeerbare en misschien, naar later blijkt, onnodige ingrepen. Deze onzekerheden liggen voor een groot deel buiten onze eigen invloedssfeer. Als gevolg van de langlopende kabinetsformatie verwachten we bijvoorbeeld dat we dit jaar een beleidsarme Miljoenennota tegemoet kunnen zien. Belangrijke vraagstukken, zoals de herverdeling van het gemeentefonds en de compensatie van de jeugdzorg op de lange termijn, zijn op dit moment nog onduidelijk en zullen dat gezien de trage kabinetsformatie waarschijnlijk nog wel even blijven. Zoals u in het volgende hoofdstuk kunt lezen, kunnen deze en andere onzekerheden in meer of mindere mate een positieve uitwerking voor Apeldoorn hebben. We weten het simpelweg nog niet. In deze MPB kiezen we er bewust voor om op dit moment nog geen bezuinigingen door te voeren of de lasten voor onze inwoners te verhogen. Dit vraagt echter wel dat we klaar moeten zijn om snel te schakelen als blijkt dat ingrijpen toch noodzakelijk is. Het financieel vermogensherstel dat we de afgelopen jaren hebben gerealiseerd biedt ons daarin de nodige ruimte.
Corona
In de MPB van afgelopen jaar noemden we corona een ‘gamechanger’. Een jaar later hebben we alweer de vierde golf achter de rug en houden we ons nog steeds staande. Maar ook in Apeldoorn zijn slachtoffers te betreuren, zijn mensen ernstig ziek geworden en hebben ondernemers zware klappen te verduren gehad als gevolg van het coronavirus. We hebben als gemeente alles in het werk gesteld om getroffenen te ondersteunen en zijn geraakt door de betrokkenheid van onze inwoners.
Tegelijkertijd laat de coronacrisis zien dat sociale cohesie een continu punt van aandacht is. Het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) constateert dat als gevolg van corona de wrijving in de Nederlandse samenleving is toegenomen. [1] Kwetsbare groepen zijn harder getroffen door de coronacrisis dan anderen. Kwetsbare kinderen lopen meer risico op leerachterstanden, jongvolwassenen lijden onder het gebrek aan sociale contacten en de schuldenproblematiek bij huishoudens en ondernemers is toegenomen. Bovendien leidt de toegenomen wrijving ook tot onderlinge verharding en polarisatie, waardoor de weerbaarheid van inwoners afneemt. Dit biedt meer kansen voor ondermijnende activiteiten, met alle gevolgen van dien voor de leefbaarheid en veiligheid in Apeldoorn.
Tijdens de coronacrisis staan we in Apeldoorn onze inwoners waar mogelijk bij. We hebben het programma Young055 ontwikkeld, specifiek gericht op het bieden van perspectief aan jongeren. En naast de landelijke regelingen hebben we lokaal een ondernemersfonds in het leven geroepen waar onze ondernemers een aanvullend beroep op kunnen doen. In positieve zin heeft de coronacrisis laten zien dat onze stad en dorpen veerkracht hebben. Ondernemers en instellingen hebben creatief ingespeeld op belemmerende maatregelen, het aantal uitkeringen is tegen de verwachtingen in nauwelijks gestegen en de werkgelegenheid is toegenomen.
Apeldoorn 2040
Bijna vier jaar geleden, ruim voordat corona het gesprek van de dag werd, hebben we als college onze strategische ambities en doelen geformuleerd. Vorig jaar schetsten we in het ambitiedocument Apeldoorn 2040 waar we als gemeente in 2040 willen staan. In de recente Voorjaarsnota stelden we u vervolgens de vraag of we onze houding laten bepalen door de onzekerheid op de korte termijn of dat we door middel van nieuwe prioritering en een slimme inzet van middelen aan de slag gaan met de grote maatschappelijke vraagstukken. In grote meerderheid deelde u onze wens om daar waar mogelijk te werken aan die maatschappelijke en toekomstbepalende opgaven.
Dit najaar bespreekt de raad onder andere de Omgevingsvisie en de kadernota Maatschappelijke Ontwikkeling: koersdocumenten waarin we een route voor de lange termijn uitstippelen. De beide nota’s vertonen soms overlap en onderlinge verwijzingen. Een bewuste keuze, want onderwerpen zoals klimaat, natuur, leefomgeving, gezondheid, smart city, welzijn en welvaart zijn communicerende vaten die niet los van elkaar kunnen worden gezien. Als college streven we daarom naar een steeds meer integrale benadering van maatschappelijke vraagstukken. Neem bijvoorbeeld het klimaatvraagstuk en het sociaal fundament. Twee op het eerste gezicht losstaande onderwerpen die elkaar in onze leefomgeving toch blijken te raken.
Op 9 augustus jl. heeft het IPCC, de klimaatwerkgroep van de Verenigde Naties, haar meest recente rapport over klimaatverandering gepresenteerd. Hieruit blijkt dat het tempo van klimaatverandering als gevolg van menselijk handelen nog hoger ligt dan eerder werd gevreesd. Al rond 2030 bereiken we een belangrijk keerpunt en het is niet langer de vraag óf we in Nederland geconfronteerd worden met de gevolgen van klimaatverandering maar in welke mate. Dit vraagt ook om actie in Apeldoorn en op de Veluwe, waarbij we soms lastige keuzes moeten maken. In onze Omgevingsvisie zetten we uiteen hoe we er naar toe werken om als gemeente energieneutraal te worden en wat dit betekent voor onze woningbouw, landbouw, natuurbeleid en mobiliteit.
Klimaatverandering heeft ook gevolgen voor onze leefomgeving. We worden steeds vaker geconfronteerd met meer weersextremen, zoals hitte en droogte of hevige regenval en overstromingen, waar we onze leefomgeving op aan moeten passen. Dit betekent het bouwen van duurzame nieuwe woonwijken én werken aan het revitaliseren van de bestaande wijken. Maar onze leefomgeving is ook van invloed op hoe we ons voelen.
In een recent advies [2] stelt de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) dat mentale en fysieke problemen vaak nauw samenhangen met onze leefomgeving. Als college herkennen we die samenhang en werken toe naar een meer integrale benadering. In onze Omgevingsvisie spreken we over een ‘inclusieve stad’, in de kadernota Maatschappelijke Ontwikkeling hebben we het over ‘sterke wijken’. Concreet betekent dit bijvoorbeeld dat we als onderdeel van de schaalsprong richting Apeldoorn 2040 breder kijken dan alleen het aantal te plaatsen woningen. We hebben aandacht voor klimaatneutrale wijken, een uitnodigende groene buitenruimte met mogelijkheden om te spelen en te ontsnappen aan extreme hitte, en een evenwichtige spreiding van doelgroepen en voorzieningen. Zo geven we vorm aan onze groeiambities, met oog voor ons klimaat, welzijn en sociaal fundament.
Op het moment van schrijven van deze MPB wordt de laatste hand gelegd aan de kadernota Maatschappelijke Ontwikkeling. Door het sociaal fundament van onze gemeente te versterken, willen we meer gelijke kansen voor onze inwoners creëren. We richten ons daarbij op de mens én het netwerk om de mens heen, door te investeren in het wegnemen van belemmeringen in de basis en klaar te staan als iemand niet op eigen kracht verder komt. We investeren in sociale ontmoetingsplekken en laagdrempelige voorzieningen, om zo elk individu te stimuleren om naar vermogen mee te doen. In deze MPB treft u een aantal voorstellen aan die anticiperen op de kadernota. Deze zijn nieuw ten opzichte van de Voorjaarsnota.
Fundament voor de toekomst
De titel van deze MPB is ‘Fundament voor de toekomst’. Ambitieuze plannen vragen ook om de juiste randvoorwaarden om deze te kunnen realiseren. We stellen daarom voor om een ontwikkelingsfonds in het leven te roepen om een deel van de incidentele investeringen in Apeldoorn 2040 te financieren. Hier kunt u meer over lezen in de financiële beschouwingen. Ook intensiveren we onze regionale samenwerking. Grote opgaven vragen tenslotte om grote oplossingen op regionaal, provinciaal en landelijk niveau.
Een sterke toekomst vraagt om reflectie op het heden en het verleden. De coronacrisis, klimaat-verandering en groeiende maatschappelijke ongelijkheid laten zien dat we niet op dezelfde voet door kunnen. Aan het begin van onze bestuursperiode hebben we ons ten doel gesteld om te werken aan een krachtige stad die er is voor huidige én komende generaties. Een eerste reflectie laat zien dat het met de (veer)kracht van Apeldoorn wel goed zit. Maar een sterke, inclusieve en in allerlei opzichten toekomstbestendige samenleving is geen vanzelfsprekendheid. Daar blijven we met u en met alle inwoners van Apeldoorn aan werken. Dit zal ongetwijfeld ook aan de orde komen tijdens de bespreking van deze MPB met uw raad. We zien uit naar een mooi en inspirerend debat over de nabije en verder liggende toekomst van Apeldoorn.
[1] https://www.scp.nl/publicaties/publicaties/2021/03/03/een-jaar-met-corona
[2] https://www.raadrvs.nl/documenten/publicaties/2021/03/08/wissels-omzetten